İstanbul’un Esenler ilçesinde yer alan ve günümüzde Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa Kampüsü olarak hizmet veren alan, aslında Osmanlı’nın önemli askerî yerleşimlerinden biri olan Davutpaşa Kışlası üzerine kurulmuştur. II. Mahmud döneminde (1826–1832) inşa edilen kışla, Osmanlı ordusunun modernleşme ve Batılılaşma sürecinin önemli bir parçası olarak tasarlanmış; geniş avluları, lojmanları ve müştemilat yapılarıyla dönemin askerî mimarisini yansıtmaktadır.

Esenler ’in Fil Ahırları

Esenler’in tarihinde çok önemli bir yere sahip olan kışlanın, ilginç ve nadir yapılarından biri de fil ahırlarıdır. Osmanlı padişahlarına zaman zaman hediye edilen filler, hem ihtişam ve güç sembolü olarak saray törenlerinde kullanılır hem de ağır yük taşımacılığında görevlendirilirdi. Davutpaşa Kışlası’nda inşa edilen bu ahırlar, hem bu devasa hayvanlara barınak sağlamak hem de askerî lojistik düzenin bir parçası olarak işlev görmek üzere tasarlanmıştı.

Fil ahırları tek katlı, taş ve tuğladan inşa edilmiş kagir yapılar olarak dikkat çeker. İç mekânları, tonozlu bölmelerden oluşmakta ve her ahır gözü geniş kemerli açıklıklarla donatılmıştır. Duvarlar kalın ve dayanıklı, üst kısımlarda ise havalandırma açıklıkları yer almaktadır. Bu özellikler, yapının hem işlevselliğini hem de dönemin estetik ve teknik anlayışını gözler önüne serer.

Tarih boyunca kışlanın işlevi değişmiş olsa da, fil ahırları günümüze kadar büyük ölçüde korunmuş ve cumhuriyet dönemi başlarında eğitim ve araştırma alanına dönüştürülmüştür. Günümüzde Yıldız Teknik Üniversitesi kampüsü içinde yer alan bu yapılar, İstanbul’da Osmanlı döneminde hayvan barınaklarının ve askerî yerleşimlerin nasıl planlandığına dair nadir ve değerli örnekler arasında yer almaktadır.

Davutpaşa Kışlası ve fil ahırları, yalnızca mimari ve askerî tarih açısından değil, aynı zamanda Osmanlı İstanbul’unda sosyal yaşam ve kültürel uygulamalara dair ipuçları da sunmaktadır. Bu yapılar, tarih meraklıları ve öğrenciler için geçmiş ile günümüz arasında somut bir bağ oluşturan, Esenler’in tarihî zenginliğinin somut simgelerinden biridir.

İstanbul’da Fil İzleri…

İstanbul’un farklı bölgelerinde, Osmanlı döneminde filler için özel olarak tasarlanmış birçok yapı bulunur. Zeyrek’teki Fil Yokuşu, ismini bu devasa hayvanların buradan geçirilmesinden alır; özellikle saray ve tören amaçlı kullanılan filler için dik ve ulaşımı kontrollü bir yokuş olarak işlev görmüştür. Roma döneminden günümüze ulaşan Tekfur Sarayı, aslında Bizans döneminde inşa edilmiş olmasına rağmen, Osmanlı döneminde de filler için barınak ve geçiş noktası olarak kullanılmıştır. Bakırköy’deki Fildamı Sarnıcı, filler için su temini ve barınak sağlama amacıyla tasarlanmış özel bir sarnıçtır.

Ayrıca, Eyüp Sultan Silahtarağa’daki bugün Fil Durağı olarak geçen bölgenin hemen arkasında bulunan fakat bugün olmayan Fil Köprüsü, Haliç’in karşı kıyısına fillerle güvenli geçiş sağlamak için inşa edilmiş bir yapıdır; böylece filler, su engelini aşarken zarar görmeden taşınabilmiştir. Çengelköy’deki Fil Ambarları ise filler için depolama ve beslenme alanı olarak kullanılmıştır.