İstanbul, Esenler ilçe oluşunun ve belediye teşkilatı kuruluşunun 30. Sene-i devriyesinde, hep birlikte köylerden, belde belediyesine ve nihayet ilçe oluşuna kadar geçen süreyi kronolojik olarak, özetle Esenler tarihçesini tekrar hatırlayalım hatırlatalım istedik

Esenlerin tarihçesi idari bakımından özetle incelediğimizde;

İstanbul ili Esenler ilçesi, Roma dönemi Bizans’tan Osmanlıya şehrin dışında köylerden oluşan bir taşra olarak sur dışında varlığını sürdürmüştür. Vaktiyle Rum, Hıristiyan Ortodoks ahalinin yaşadığı Litros ve Avas köyleri yanı sıra fetihten hemen sonra kurulmuş bir Türk Müslüman köyü olan Müderris köylerinden müteşekkildi.

Osmanlı döneminde önce Küçükçekmece’ye daha sonra Bakırköy’e bağlı Mahmutbey nahiyesi içerisinde birer Rum yerleşim yeri olan Litros ve Avas köylerinin etnik yapısı Lozan Antlaşması'yla (Lozan Sulh Muâhedenâmesi), 24 Temmuz 1923 tarihinden sonra değişti. Yunanistan ile karşılıklı orak yapılan mübadele ile birlikte Cumhuriyet döneminde Rum kökenli halkın Yunanistan’a göç etmesiyle boşalan köylere, Selanik, Doğu Makedonya’dan gelen Balkan muhacirleri, Müslüman Türkler iskan edildi. Uzun seneler mübadele köyü konumunda olan Litros ve Avas  köylerdeki yerleşik nüfusun değişmesi ile birlikte bu köylerin etnik ve demografik yapıları da değişmiş oldu. Köy konumundaki bu devrede köy muhtarları tarafından idare olundu.

Cumhuriyet döneminde önemli değişimlerden birisi olarak yer isimlerinin Türkçeleştirilmesi adı altında başlatılan çalışmalar kapsamında o dönem Bakırköy Kazasına bağlı olan Litros köyünün adı Esenler ve komşusu Avas (Kavas) köyünün ismi ise Atışalanı olarak 1939 yılının Şubat ayında değiştirilmiştir. Esenler, 1965 senesinde, Bakırköy ilçesi Mahmudbey nahiyesine bağlı bir köy konumundaydı.

Esenler Bağlı bulunduğu Bakırköy’e uzak bir konumda olduğu için yeterli belediye ve altyapı hizmeti alamıyordu. Esenler Köyü ahalisi artan göç, büyüyen nüfus ve yetersiz belediye hizmetleri ve neredeyse hiç olmayan altyapı nedeniyle 1969 Senesinde belediye teşkilatı kurulması talebi ile başvuru yapmıştı. İstanbul İl Genel Meclisi, 23 Ocak 1969'da belde belediyesi kurulmasına bir engel olmadığına karar verilmiştir. Böylece Esenler, Bakırköy ilçesine bağlı Mahmutbey nahiyesine tabi, Esenler belde belediyesi statüsü almıştır.

Esener Belde Belediyesi için ertesi yıl 1970 senesinde yapılan yerel seçimlerde Nadir Bayır (CHP) Esenlerin ilk belde belediye başkanı olarak seçilmişti. Nadir Bayır, 1969 ile 1973 yılları arasında Esenler Belediye başkanlığı yapmıştı. Esenler'in ilçe olana kadar diğer belediye başkanları ise; Mustafa Yumak (AP) seçilerek 1973 – 1977 yılları arasında belediye başkanlığı yaptı. Bir ara devrede ise Mustafa Necati İşel vazife yaptı. Çetin Aksoy (CHP) 1977 - 1980 Seneleri arasında görev yapmıştır. Bu dönemde Esenler belediyesi, Mart 1978 tarihinde 25 belediye ile birlikte Marmara Belediyeler Birliği adındaki oluşuma katılmıştır. Esenler’in 1980 darbesi öncesi son belde belediye başkanı olmuş, başkanlık görevi yapmışlardır.

Türkiye’de 12 Eylül 1980 tarihinde meydana gelen askeri darbeden sonra Esenler'in de diğer bir çok belediye gibi askeri cunta tarafından statüsünde değişiklik yapıldı. Belde Belediyesi iptal edilerek feshedilmiş, yerine Bakırköy Belediyesine bağlı şube müdürlüğü olarak ihdas edilmiştir. Esenler belde belediyesi şube müdürlüğüne dönüştürülmüş ve yönetilmiştir.

Esenler 1980 senesinden 1992 Senesine kadar 12 sene gibi uzun bir süre Bakırköy’e bağlı şube müdürlüğü olarak kalmış bu şekilde idare olunmuştur. Esenler’de 1990 sonrası İstanbul’da meydana gelen nüfus hareketliliği ve yoğun göçler, hızla artan nüfus ve çarpık yapılaşama sonrası bazı idarî değişiklikler olmuştur.

Esenlerin şube müdürlüğü idaresi, 1992 senesinde bağlı bulunduğu Bakırköy ilçe belediyesinden Güngören’in ilçe olarak ayrılmasıyla son bulmuştur. 1992 tarihinde yürürlüğe giren 3806 sayılı 13 İlçe ve 2 İl kurulması hakkındaki kanun gereğince, Esenler ve Atışalanı, Bakırköy İlçesinden tamamen ayrılarak 26 Ağustos 1992’de yeni kurulan Güngören İlçesine bağlanmıştı. Böylece Esenler, idari olarak yeni oluşturulan Güngören'e bağlanarak Bakırköy Belediyesi idaresinden ayrılmıştır.

Aynı sene Şubat 1992 tarihinde gazetelerde “İstanbul'a Megapol Yönetimi” başlığı ile, Esenler ile Bağcılar’ın birleştirilerek “Esenbağ” adında yeni bir ilçe oluşturulacağı konuşuluyor şeklindeki yazılı basında bazı yazılar çıkmıştır. Fakat bu söylentiler iddiadan öteye geçememiştir. Esenler, 1992 Senesine kadar Bakırköy'ün bir parçasıydı. İstanbul'un en kalabalık işçi muhiti, çarpık kentleşme, gecekonduların olduğu, ciddi altyapı sorunları olan ve bazı konutların altlarında merdiven altı atölyeleri barındıran bir semtidir.

Esenler ilçe oluyor. Esenler ve Atışalanı bileştirilerek Esenler Belediyesi kuruluyor.

Esenler nihayet 1994 seçimleri öncesi 23 Aralık 1993'te yürürlüğe giren 3949 sayılı bir kanunla bu kez de son bağlandığı ilçe olan Güngören’den de ayrılarak Esenler müstakil bir ilçe yapılmıştır. Atışalanı da bu yeni kurulan ilçeye bağlanmıştır. Böylece Esenler, yapılan değişiklikle bundan 30 sene önce 1994 yılında Güngören’den ayrılarak Esenler Belediyesi kurularak İstanbul’un 33. İlçesi olmuştur.

Esenler ilçe olduktan sonra ilk yapılan Türkiye yerel seçimleri, 27 Mart 1994'te gerçekleşmiş ve Esenler İlçesinin ilk Belediye Başkanı Mehmet Öcalan (RP) olmuştur. Ardından 18 Nisan 1999'da erken genel seçimler ile birlikte düzenlenen yerel seçimlerde ikinci defa Mehmet Öcalan (FP) tekrar seçilmiştir. 28 Mart 2004 tarihinde yapılan yerel seçimlerde Mehmet Öcalan (Ak Parti) üçüncü defa güven tazeleyerek belediye başkanlığı görevine devam etmiştir. Mehmet Öcalan ilçe Belediyesinin kuruluşundan itibaren üst üste üç dönem seçilerek Esenler Belediye Başkanlığı görevi yapmış, ilçeye hizmet etmiştir.

Türkiye'deki yerel yönetimleri belirleyen 29 Mart 2009 tarihinde yapılan seçimlerde Mehmet Tevfik Göksu (Ak Parti) selefi Mehmet Öcalan’dan sonraki Esenler İlçesine Belediye Başkanı olan ikinci isim olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti 2014 yerel seçimleri, resmî adıyla; 30 Mart 2014 Mahalli İdareler Genel Seçimlerini, Mehmet Tevfik Göksu (Ak Parti) ikinci kez kazanmış görevine devam etmiştir. Ardından 5 Sene sonra 31 Mart 2019 tarihinde yapılan yerel seçimleri de Mehmet Tevfik Göksu (Ak Parti) üçüncü kez kazanmıştır. En son 31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimleri de Mehmet Tevfik Göksu (Ak Parti) dördüncü kez kazanarak 4. dönem yapmakta olduğu Esenler Belediye Başkanlığı görevine seçilmiştir. Belediye Başkanı Mehmet Tevfik Göksu, Esenler halkının kendisine ve kadrosuna göstermiş olduğu teveccüh ve vermiş olduğu yetki ile hizmete günümüzde Mayıs 2024 itibariyle halen devam etmektedir.

Geçmişten günümüze Esenlerin nüfusuna bir göz atacak olursak: 1940 senesinde 860 kişi nüfusu ile bir köy konumundadır. 1950 ve 1960’lı yıllarda hem nüfus, hem de fiziki olarak büyük değişiklik yaşamadığı görülüyor. Esenler, 1970’li yıllardan sonra büyük bir göç akınına uğruyor. 1985 yılına gelindiğinde 155 bin nüfusa ulaşan Esenler neredeyse büyük bir şehir haline gelmiştir. 1990’da 214 bin, 1997’de 331 bin, 2000’de 394 bin ve nihayet günümüzde Esenler İlçesinin nüfusu 2023 rakamlarına göre 427.901 gibi bir nüfusla büyük bir ilçe oldu. Esenler, günümüzde kendisine bağlı 17 Mahallesiyle, Türkiye'deki pek çok şehirden daha kalabalık olan nüfusu, 5.227 hektar toplam yüzölçümü ile, değişen çehresi ile çok büyük bir değişim ve gelişim geçirmiş bir ilçemizdir.

Belediye süreçlerini, nüfus ve idari durumunu özetle başlıklar ile ele almaya çalıştığımız Esenler İlçesinin kuruluşunun 30. Senesinde; Esenlerin geçmişten günümüze, köy ve daha sonraki mahalle muhtarlarımızdan başlayarak Esenler belde ve ilçe belediye teşkilatında görev yapmış hizmet etmiş başta başkanlar olmak üzere bütün azaları, meclis üyeleri ve çalışanlarını bu vesile ile yad ediyor şükranla anıyor, vefat edenlere de Allah’tan rahmet eylesin dileklerimle.  

Kalın sağlıcakla. Selam ve dua ile…

Kaynaklar ve Bağlantılar:

Beytullah Yıldırım Esenler Araştırmaları

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)

Beytullah YILDIRIM Esenler Araştırmaları

Yerel Tarihçi Araştırmacı Yazar

esenlerarastirmalari@gmail.com